به گزارش تحریریه، «تریتا پارسی» از بنیادگذاران و مدیران اندیشکده «کوئینسی» آمریکا در تحلیلی با عنوان «نپذیرفتن یک راه حل مسوولانه برای احیای برجام توسط بایدن» نکات تازه ای را در زمینه نگاه دولت روحانی به احیای برجام، خط مشی دولت سیزدهم، رویکرد دولت بایدن و خواسته های واشنگتن از تهران پرداخته است. کانال «سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه» رئوس مطالب گزارش فوق را چنین دسته بندی کرد:  

۱. گمان می رفت دولت رییسی، به خاطر دلگرمی به چین، بی اعتمادی عمیق و اطمینان به توانایی دور زدن تحریم های آمریکا، تمایلی به احیای برجام ندارد و راهی برای واشنگتن جز فشار علنی بیشتر و تهدید به توسل به یک طرح B ناشناخته وجود ندارد.

۲. اطلاعات تازه نشان می دهد این بن بست، به دلیل احساس امنیت ایران در برابر فشار نیست بلکه به این دلیل است که بایدن، از قبول این تعهد پرهیز کرده که در بقیه دوران ریاست جمهوری اش، تحریم ها علیه ایران را باز نگرداند.

۳. به گفته دیپلمات ها، ایران در گفتگوهای ماه مه درخواست خود برای تعهد آمریکا به عدم خروج دوباره از برجام را ملایم تر کرده و خواهان تعهد آمریکا به باقیماندن در برجام در دوره ریاست جمهوری بایدن شد. اما به گفته دیپلمات ها، با شگفتی تهران و دیگران، کاخ سفید به بهانه موانع قانونی، حاضر به پذیرش چنین تعهدی نشد.

۳. این پاسخ موجب شد درست در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ایران، به تردید و اختلاف نظر در تهران دامن زده شود و راه برای بن بست کنونی باز شود. دیپلمات ها می گویند این نکته، هنوز محور اصلی طرف ایرانی است و در گفتگوهای هفته گذشته مورا در تهران، مقام ایرانی دست کم پنج بار این موضوع را پیش کشیده اما محتاطانه از بکار بردن لفظ تضمین پرهیز و تاکید کرده تهران دیگر یک تعهد ۳-۴ ساله آمریکا را کافی نمی داند.

۵. دیپلمات های اروپایی می پذیرند اینکه آمریکا به این آسانی می تواند از توافق خارج شود، یک نگرانی مشروع است. تهران هراس دارد، عدم تعهد آمریکا به برجام، ایران را در موقعیت بسیار آسیب پذیری قرار دهد. تهران با پایبندی دوباره به برجام، بیشتر اهرم هسته ای خود را از دست می دهد، درحالی که گشایش تحریم ها به منافع اقتصادی معنی داری برای ایران نمی انجامد مگر آنکه شرکت های غربی احساس اطمینان کنند که واشنگتن وفاداری درازمدتی به این توافق دارد که چنین اطمینانی وجود ندارد. این موجب می شود ایران، اهرم های خود را در قبال هیچ، از دست بدهد بویژه اگر واشنگتن دوباره از توافق خارج شود.

۶. عدم اطمینان به گشایش در تحریم ها، همچنین مشکلاتی در زمینه مدیریت انتظارات در تهران بوجود می آورد. با رفع تحریم ها، افکار عمومی انتظار افزایش رشد کشور را خواهد داشت و اگر رفع تحریم ها نتواند به این انتظارات پاسخ دهد، یا بدتر، آمریکا دوباره تحریم ها را تحمیل کند، اقتصاد ایران با ضربه سنگینی روبرو می شود و دولت ناچار به اعمال سرکوب برای کنترل نارضایتی ها خواهد شد.

۷. تصمیم بایدن موجب شده اروپایی ها و ایران، به این بدگمانی برسند که آمریکا می خواهد از تهدید تحمیل دوباره تحریم یا اعمال آن، بعنوان اهرمی برای دستیابی به یک توافق طولانی تر استفاده کند، یعنی درسی از کتابچه راهنمای ترامپ بیاموزد و خواستار امتیازات بیشتری از ایران شود. تعهد آمریکا به احترام به شروط برجام، دولت بایدن را از این اهرم محروم می کند.

۸.  شرایط فعلی - یعنی وجود تحریم ها و در عین حال امکان فروش نفت ایران به چین - در صورتی پابرجا می ماند که احساس شود گفتگوها در حرکت است. به همین دلیل، این گفتگوها احتمالا در نوامبر آغاز می شود و تهران تلاش خواهد کرد سیر پیشرفت آن را کُند نگه دارد، به آن اندازه کُند که از پذیرش برجام شانه خالی کند اما به آن اندازه سریع که دیپلماسی زنده بماند. اشتباه محاسبه بزرگ تهران هم همینجاست. وضعیت کنونی، نمی تواند برای مدتی طولانی پابرجا بماند. اگر پیشرفتی واقعی در کار نباشد، بایدن سرانجام تسلیم فشارهای اسراییل، امارات و دمکرات های تندروی کنگره خواهد شد. از سوی دیگر واشنگتن هم اگر بر این گمان باشد که فشار بیشتر و تهدید نظامی می تواند بن بست کنونی را بشکند، دچار اشتباه است.

۹. با اینحال، این راهی است که شاید هر دو طرف، پای در آن گذارند چرا که تهران با این تصور که برجام به هر حال فرو می ریزد، ممکن است ترجیح دهد برجام در حالی ناکار شود که آمریکا بیرون از توافق، و نه درون آن، است. شاید دولت بایدن هم متقابلا به همین نتیجه رسیده باشد. در واقع، عدم تمایل بایدن به تعهد به باز نگرداندن تحریم ها، نشان می دهد وی خواهان از هم پاشیدن برجام است نه به این دلیل که نمی تواند آن را احیا کند بلکه به این دلیل که نمی تواند پس از احیا، به توافق طولانی تر و محکمتری برسد.

۱۰. طرح B متکی بر فشاری وجود ندارد که بتواند همگرایی تهران - واشنگتن برای ناکار کردن برجام را چاره کند. یک طرح A پایدارتر لازم است که ناپایداری یک توافق در اثر خروج بدون مجازات واشنگتن را چاره کرده و احیای برجام را از مطالباتِ گسترش آن، تفکیک کند.

پایان/